Што вядома пра акцыі пратэсту ў Беларусі?

Яшчэ ў маі 2020 года ў Беларусі адбыліся першыя акцыі пратэсту з-за недапушчэння і арышту апазіцыйных кандыдатаў у прэзідэнты. 9 жніўня ў краіне прайшлі прэзідэнцкія выбары. Першыя афіцыйныя экзіт-полы сцвярджаюць, што Аляксандр Лукашэнка, які займаў пасаду прэзідэнта з 1994 года, атрымаў больш за 80% галасоў.

З тых часоў па ўсёй краіне пачаліся масавыя акцыі пратэсту, якія ўрад спрабаваў спыніць сілавікамі. Агульнанацыянальная забастоўка працягваецца з 11 жніўня, да яе далучыліся шматлікія буйныя кампаніі. 

Мы распавялі пра асноўны ход падзей, дзе шукаць першакрыніцы інфармацыі і як брэнды рэагуюць на ўсё гэта.

Інфармацыя актуальная на момант публікацыі.

Што вядома?

Да выбараў:

11 мая ЦВК Беларусі адмовіў прадпрымальніку Сяргею Ціханоўскаму ў рэгістрацыі кандыдатам у прэзідэнты. Ціханоўскі знаходзіцца пад вартай з 29 мая. Жонка Сяргея Святлана Ціханоўская вырашыла балатавацца і стала адзіным зарэгістраваным альтэрнатыўным кандыдатам.

Старшыня праўлення Белгазпрамбанка Віктар Бабарыка заявіў пра свой удзел у выбарах. 18 чэрвеня Бабарыку і членаў яго ініцыятыўнай групы арыштавалі. Віктара абвінавацілі ў адмыванні грошай, а ЦВК адмовіла ў рэгістрацыі.

Валерыю Цапкалу, заснавальніку Беларускага парку высокіх тэхналогій, таксама адмовілі ў рэгістрацыі ў ЦВК. 24 ліпеня Цапкала пакінуў Беларусь і ўзяў з сабой сям’ю. Па словах Валерыя, яны хацелі затрымаць яго і пазбавіць жонку бацькоўскіх правоў.

Перадвыбарныя мітынгі Світланы Ціханоўскай сабралі некалькі тысяч чалавек у розных гарадах. Улады перашкаджалі іх арганізацыі. Праблемы з доступам у інтэрнэт пачаліся ў Беларусі 8 жніўня.

Пасля выбараў:

Канчатковая яўка склала 84,23%. На некаторых выбарчых участках у Беларусі і за мяжой выбаршчыкі не маглі прагаласаваць. Гэта адбылося, напрыклад, у Кіеве, Маскве, Варшаве, Гаазе.

Паводле афіцыйных вынікаў ЦВК, Лукашэнка атрымаў 80,1% галасоў, а Ціханоўская – 10,1%.

У адказ па ўсёй краіне пачалася хваля пратэстаў: Інтэрнэт і мабільная сувязь масава не працавалі.

Святлана Ціханоўская выехала ў Літву і запісала відэазварот, растлумачыўшы, што яна вымушана пакінуць Беларусь.

Пратэсты пачалі разганяцца вадамётамі, слезацечным газам і светлашумавымі гранатамі, стралялі гумовымі кулямі. Па стане на 10 жніўня каля 3000 чалавек былі затрыманыя, сярод якіх былі і выпадковыя грамадзяне.

Першая смерць адбылася ў той жа дзень, калі мітынгоўца Аляксандр Тарайкоўскі быў забіты выбуховай прыладай.

З 11 жніўня працягваецца агульнанацыянальная забастоўка, да якой далучаюцца буйныя прадпрыемствы краіны. Вызваленыя затрыманыя і медыкі масава паведамлялі пра жорсткасць супрацоўнікаў міліцыі, якія канфіскавалі асабістыя рэчы, збівалі іх і наносілі сур’ёзныя траўмы.

Па ўсёй краіне жанчыны ўдзельнічалі ў мірнай акцыі “ланцужок свабоды”. Яны апрануліся ў белае і пайшлі на дэманстрацыю з кветкамі. У нядзелю, 16 жніўня, адбыўся «Марш свабоды», у якім прынялі ўдзел каля 200 тысяч чалавек. Гэта самы вялікі пратэст у гісторыі краіны. 17 жніўня Еўрапейскі парламент прагаласаваў за непрызнанне вынікаў выбараў у Беларусі і абвясціў Лукашэнку персонай нон-грата ў ЕС.

16 жніўня Аляксандр Лукашэнка выступіў на праўрадавым мітынгу, а 17 жніўня на Мінскім заводзе колавых цягачоў, дзе заявіў, што правядзе новыя выбары толькі праз свой труп і ўладу не аддасць. Украіна адклікала свайго пасла ў Беларусі.

Па ўсёй краіне працягваюцца забастоўкі і дэманстрацыі. Пратэстоўцы патрабуюць адстаўкі Лукашэнкі, паўторных выбараў, вызвалення палітвязняў і судовага працэсу над сілавікамі.

Дзе шукаць інфармацыю?

 BBC Ukraine

Украінская служба BBC актыўна адсочвае шэраг падзей і публікуе навіны, інтэрв’ю і актуальную інфармацыю пра акцыі пратэсту.

 TUT.BY

Найбуйнейшы беларускі Інтэрнэт-партал TUT.BY. На сайце ёсць служба пошуку па тых, хто знік падчас акцый пратэсту і ёсць інструкцыі, як дзейнічаць у выпадку затрымання.

 Радіо Свобода

Некамерцыйнае інтэрнэт-выданне Радыё Свабода вядзе жывы блог пра сітуацыю ў Беларусі. Таксама працуе беларуская рэдакцыя.

Камунікацыі

Сімволіка

Беларусь пратэстуе пад бел-чырвона-белым сцягам (БЧБ) і гербам “Пагоня”. Абодва сімвалы былі афіцыйнымі ў краіне з 1991 года, але пасля рэферэндуму 1995 года Лукашэнкі за іх выкарыстанне маглі арыштаваць і збіць.

Чырвона-зялёны сцяг і герб, якія былі заменены, падобныя да сімвалаў Беларускай Савецкай Сацыялістычнай Рэспублікі.

Герб “Пагоня” часта выкарыстоўваўся нацыяналістамі і стаў сімвалам супрацьстаяння рэжыму Лукашэнкі і атрыбутам працяглых пратэстаў.

Дызайнеры

Графічныя дызайнеры і ілюстратары далучыліся да акцый пратэсту і распаўсюдзілі свае работы ў сацыяльных сетках. Сярод галоўных сімвалаў на малюнках – сцяг БЧБ і «Пагоня» з заклікам «Жыве Беларусь!», выявы жанчын у акцыі «Ланцуг салідарнасці» і іншыя сімвалы міру.

Пераклад: Вячаслаў Красулін